محاسبه آنلاین:
امروزه که بهره وری و رقابت حرف اول را در فضای کسب وکار می زند، گاهی مشاغل و سازمان ها ناگزیرند از روزهای تعطیل رسمی مانند جمعه ها نیز، نهایت استفاده را کنند. این پدیده که با عنوان «جمعه کاری» شناخته می شود، همواره موضوع بحث میان کارگران، کارفرمایان و مشاوران منابع انسانی بوده است.
در این مقاله، تلاش کرده ایم به تمامی جنبه های «جمعه کاری» بپردازیم؛ از تعریف دقیق و قوانین مربوطه، تا نحوه محاسبه مزد، محدودیت ها، مزایا و تفاوت آن با اضافه کاری و تعطیل کاری. اگر به دنبال اطلاعات دقیق، کاربردی و حقوقی درباره جمعه کاری هستید، این مقاله برای شماست.
جمعه کاری چیست؟
جمعه کاری، به فعالیت کاری ای گفته می شود که در روز جمعه، یعنی روز تعطیل هفتگی رسمی کشور صورت می گیرد. این اتفاق، معمولاً در مشاغل خاص یا موارد اضطراری رخ می دهد که در این صورت، کارگر علاوه بر دستمزد عادی روزانه، ۴۰٪ مزد بیشتر بابت جمعه کاری دریافت می کند. بر اساس ماده ۶۲ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، روز جمعه به عنوان «روز تعطیل هفتگی» در نظر گرفته شده و کارگران باید در این روز استراحت کنند، مگر آنکه حوزه فعالیت آنان به گونه ای باشد که نیاز به فعالیت مستمر داشته باشد.
آیا جمعه کاری قانونی است؟
پاسخ این پرسش، بستگی به نوع شغل و توافق میان کارگر و کارفرما دارد. طبق قانون کار:
- جمعه، روز تعطیل هفتگی اجباری برای همه مشاغل است، مگر اینکه ماهیت کار نیاز به فعالیت در این روز را داشته باشد (مانند بیمارستان ها، خدمات اورژانسی، آتش نشانی، هتل ها و…).
- در صورت الزام به فعالیت در روز جمعه، باید یک روز دیگر در هفته، جایگزین تعطیلی روز جمعه شود.
- طبق تبصره ماده ۶۲ قانون کار، جمعه کاری، مشمول اضافه دستمزد است. یعنی کارگر علاوه بر دستمزد روزانه، باید مبلغی معادل ۴۰٪ بیشتر بابت فعالیت در روز جمعه دریافت کند.
بنابراین، جمعه کاری بدون پرداخت حقوق اضافه یا بدون تعیین روز تعطیل جایگزین، غیرقانونی است.
نحوه محاسبه حقوق جمعه کاری
فرمول اصلی محاسبه حقوق جمعه کاری عبارتنداز:
دستمزد جمعه کاری = مزد روزانه عادی + (۴۰٪ از مزد روزانه)
- اگر جمعه، تنها روز تعطیل هفتگی کارگر باشد و او در این روز فعالیت کند، باید دستمزد روزانه + ۴۰٪ اضافه به وی پرداخت شده و روز دیگری از هفته را به عنوان تعطیلی جایگزین جمعه در اختیار داشته باشد.
- اما اگر کارگر هیچ روزی را در هفته به عنوان تعطیلی دریافت نکند و در روز جمعه نیز مشغول به کار باشد، این وضعیت غیرقانونی است؛ با این حال، در صورت وقوع چنین تخلفی، کارگر مشمول ۸۰ درصد اضافه حقوق به ازای هر ساعت کار در روز جمعه خواهدبود.
- اگر کارگر، در هفته دو روز تعطیل داشته باشد (مثلاً پنجشنبه و جمعه) و در روز جمعه کار کند، لزومی به پرداخت ۴۰٪ اضافه نیست، مگر اینکه در قرارداد ذکر شده باشد.
- اگر جمعه به صورت اضافه کار باشد (بیش از ۴۴ ساعت کار هفتگی)، آنگاه مشمول اضافه کاری (حداقل ۴۰٪ بیشتر از مزد عادی) نیز خواهد بود.
مثال:
اگر مزد روزانه یک کارگر ۵۰۰٫۰۰۰ تومان باشد و او در روز جمعه مشغول به کار شود:
۷۰۰.۰۰۰ = (۴۰٪ × ۵۰۰,۰۰۰) ۵۰۰.۰۰۰
قوانین مربوط به جمعه کاری
بر اساس قانون کار جمهوری اسلامی ایران، موارد مربوط به جمعه کاری در ماده ۶۲ و تبصره های آن مشخص شده است:
ماده ۶۲ قانون کار:
روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با دریافت مزد می باشد. در مشاغلی که بر حسب ضرورت، کار در روز جمعه صورت می گیرد، باید روز دیگری به عنوان تعطیل هفتگی جایگزین شود.
تبصره ۱:
در صورتی که کارگر در روز جمعه نیز مشغول به کار باشد، علاوه بر مزد مربوط به روز تعطیل، ۴۰ درصد اضافه بر مزد روزانه به عنوان فوق العاده جمعه کاری دریافت خواهد کرد.
تبصره ۲:
کارفرما موظف است برای مشاغل دارای جمعه کاری، برنامه ریزی مناسبی برای جبران استراحت هفتگی کارکنان انجام دهد.
همچنین کارگر می تواند به دلیل عدم دریافت حقوق جمعه کاری، به اداره کار شکایت کند.
چه مشاغلی مشمول جمعه کاری می شوند؟
قانون کار، محدودیتی برای نوع مشاغل و صنایع در خصوص جمعه کاری تعیین نکرده است. به بیان دیگر، تمامی مشاغل و اصناف می توانند در صورت نیاز سازمان یا شرایط کاری، از کارکنان خود بخواهند که در روز جمعه مشغول به کار شوند؛ به شرط آنکه این موضوع با رضایت کارگر همراه بوده و در ازای آن، هم حق جمعه کاری پرداخت شود و هم یک روز دیگر از هفته، به عنوان تعطیلی جایگزین برای استراحت در نظر گرفته شود.
تعطیل کاری چیست و چه تفاوتی با جمعه کاری دارد؟
در ظاهر، هر دو مفهوم به «کار کردن در روز تعطیل» اشاره دارند، اما از نظر ماهیت قانونی، میزان دستمزد و نوع تعطیلی، کاملاً متفاوتند. برای اینکه درک بهتری از این مقایسه داشته باشیم، بهتر این ابتدا با مفهوم تعطیل کاری آشنا شویم:
تعطیل کاری چیست؟
تعطیل کاری، زمانی رخ می دهد که کارگر در یکی از تعطیلات رسمی و عمومی کشور مانند عید نوروز، ۲۲ بهمن، تاسوعا و عاشورا و … به اجبار یا توافق، مشغول به کار شود. در این شرایط، مزایای دریافتی معمولاً بیش از ۴۰٪ بوده و در بسیاری از سازمان ها حتی دو برابر مزد روزانه پرداخت می شود؛ زیرا درصورت جمعه کاری، کارگر یک روز دیگر از هفته را به عنوان جایگزین روز جمعه تعطیل خواهدبود؛ اما در تعطیل کاری، چنین قانونی وجود ندارد.
تفاوت کلیدی:
- در جمعه کاری، تمرکز بر تعطیلی هفتگی و حق استراحت هفتگی کارگر است؛ اما در تعطیل کاری، تمرکز بر تعطیلات رسمی و عمومی کشور است.
- جمعه کاری، ممکن است در برخی مشاغل (مانند بیمارستان ها یا شرکت های شیفتی) به صورت منظم انجام شود؛ در حالی که تعطیل کاری اغلب حالت استثنایی یا موردی دارد.
- در جمعه کاری، معمولاً نیاز به تخصیص یک روز تعطیل جایگزین هست؛ اما در تعطیل کاری چنین الزامی وجود ندارد.
تفاوت اضافه کاری و جمعه کاری
اضافه کاری، به فعالیت هایی تعلق می گیرد که فراتر از ساعات موظف هفتگی (۴۴ ساعت در هفته طبق قانون کار) انجام می شوند و باید با رضایت کارگر و ثبت رسمی صورت گیرند. به ازای هر ساعت اضافه کاری، کارگر مستحق دریافت ۴۰٪ بیشتر از مزد ساعتی معمولی است. اضافه‌کاری
اما همانطور که گفته شد، جمعه کاری یعنی انجام کار در روز جمعه که تعطیل هفتگی محسوب می شود. در این صورت، کارگر علاوه بر دستمزد عادی روزانه، ۴۰٪ مزد بیشتر بابت جمعه کاری دریافت می کند.
تفاوت کلیدی:
- اضافه کاری، به «ساعات» اضافه کار در هر روز یا هفته اشاره دارد، در حالی که جمعه کاری به «کار کردن در یک روز خاص از هفته» یعنی جمعه مربوط می شود.
- اضافه‌کاری ممکن است در روزهای غیرتعطیل اتفاق بیفتد، مثلاً فرد در روز دوشنبه ۳ ساعت بیشتر کار می کند؛ اما جمعه کاری، منحصراً به روز تعطیل جمعه مربوط است.
- اگر کارگر در روز جمعه کار کند و مجموع ساعات هفتگی او از ۴۴ ساعت تجاوز کند، کار او هم جمعه کاری محسوب می شود و هم اضافه کاری و باید از هر دو بابت دستمزد دریافت کند.
جمعه کاری در مأموریت چگونه محاسبه می شود؟
یکی از سوالات پرتکرار میان کارکنان و مدیران، نحوه محاسبه جمعه کاری در زمان مأموریت کاری خارج از محل کار است. در این حالت، کارگر موظف است به دستور کارفرما در روز جمعه نیز در مأموریت حضور داشته باشد.
نحوه محاسبه:
در صورتی که مأموریت در روز جمعه انجام شود:
- اگر کار فیزیکی یا رسمی در روز جمعه صورت گرفته باشد: جمعه کاری محسوب می شود و مزد روزانه + ۴۰٪ تعلق می گیرد.
- اگر فرد در مأموریت بوده اما در روز جمعه فعالیتی نداشته: لزوماً جمعه کاری محسوب نمی شود، مگر در قرارداد یا دستور مأموریت به آن اشاره شده باشد.
سوالات متداول
آیا اضافه کاری جمعه با سایر روزها فرق دارد؟
بله؛ چون جمعه یک روز تعطیل است، هرگونه فعالیت در آن مشمول پرداخت اضافه دستمزد (۴۰٪) می شود، حتی اگر در محدوده ساعت عادی باشد.
اگر کارگر در روز جمعه کار کند، چه مبلغی باید به او پرداخت شود؟
در صورت انجام کار در روز جمعه، کارگر علاوه بر مزد روزانه، ۴۰ درصد اضافه تر به عنوان حق جمعه کاری دریافت می کند و اگر جمع ساعات کاری از ۴۴ ساعت در هفته بیشتر شده باشد، اضافه کاری نیز لحاظ می شود.
آیا جمعه کاری حتماً باید با موافقت کارگر باشد؟
بله؛ اشتغال در روز جمعه، باید با رضایت کارگر انجام شود، مگر در مشاغلی که طبق قانون به صورت شیفتی یا اضطراری فعالیت دارند (مثل درمانگاه ها یا مراکز خدماتی اورژانسی)
آیا کار در روز جمعه، نیاز به تخصیص یک روز استراحت جایگزین دارد؟
بله؛ چنانچه کارگر در روزهای جمعه مشغول به کار باشد، کارفرما موظف است یک روز دیگر از هفته را به عنوان تعطیلی جایگزین تعیین کند.
آیا جمعه کاری همان اضافه کاری است؟
خیر؛ جمعه کاری به روز جمعه به عنوان تعطیل هفتگی مربوط است؛ در حالی که اضافه کاری به ساعت کاری بیشتر از حد مجاز (۴۴ ساعت در هفته) اشاره دارد. هرچند ممکن است در برخی موارد، همزمان هر دو حالت اعمال شوند.
آیا کار در روزهای تعطیل رسمی مانند نوروز هم جمعه کاری محسوب می شود؟
خیر؛ کار کردن در تعطیلات رسمی کشور، تعطیل کاری محسوب می شوند نه جمعه کاری. میزان دستمزد در حالت تعطیل کاری نیز، معمولاً بیشتر از جمعه کاری است.
اگر جمعه با یکی از تعطیلات رسمی کشور همزمان شود، کدام قانون اجرا می شود؟
در چنین حالتی، روز جمعه هم تعطیل هفتگی محسوب می شود و هم تعطیل رسمی. در صورت انجام کار در این روز، معمولاً پرداخت ها با درنظر گرفتن هر دو قانون و با مزایای مضاعف صورت می گیرد، مگر اینکه در قرارداد داخلی شرکت، ضوابط خاصی ذکر شده باشد.
آیا جمعه کاری شامل بیمه و مالیات هم می شود؟
بله؛ مزایای دریافتی بابت جمعه کاری مانند سایر حقوق و دستمزدها، مشمول کسورات قانونی از جمله بیمه و مالیات می شود.
در صورتی که کارگر در روز جمعه کار کند و کارفرما مزد اضافه ندهد، چه باید کرد؟
این اقدام، تخلف قانونی است. کارگر می تواند با ارائه مستندات (مانند حضور و غیاب یا فیش حقوقی)، شکایت خود را به اداره کار ارائه داده و مراجع رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما نیز، موظف به بررسی و صدور رأی قانونی هستند.
آیا قرارداد کار می تواند جمعه را روز کاری تعیین کند؟
بله؛ به شرط آنکه یک روز دیگر به عنوان تعطیلی جایگزین در هفته برای کارگر در نظر گرفته شود و سقف قانونی ساعت کاری هفتگی (۴۴ ساعت) رعایت گردد. در غیر اینصورت، تخلف از قانون کار محسوب می شود.
